တၢ်ထံၣ်စိပှၤလၢ ပဃၢၤတဖၣ်အခါဆူညါ
ဖဲနံၣ်ယိၣ်ဒဲရှါ (Neodesha)ဝ့ၢ်ဖိ, ကီၢ်စဲၣ်ခဲစး(Kansas) ကၠိတဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ် ဘၣ်တဘျီ တီၤထီဒီးတီၤခၢၣ်သးကၠိဖိသၢကယၤအဘျဲၣ် ဘၣ်တၢ်ကိးဖှိၣ်အီၤသတူၢ်ကလၥ်ဆူ ကၠိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သကိးအဂီၢ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဆ့ၣ်နီၤဝံၤ တၢ်ကမၢကမၣ်ဘၣ်အသး ဖဲကၠိဖိတဖၣ် အနၢ်ဟူဝဲဒၣ် နီၢ်ဒီမိၤဝၤခံဂၤလၢ အတၢ်ဘၣ်ထွဲအိၣ်ဒီးအဝ့ၢ်ဖိန့ၣ် ပာ်လီၤအသး လၢကဟ့ၣ်ဝ့ၢ်နံၣ်ယိၣ်ဒဲရှါ ကၠိဖိတဖၣ်အဂီၢ် ခီလ့ၣ်ကၠိအဘူးအလဲ ဆူမဲာ်ညါ ၂၅ နံၣ်အတီၢ်ပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကၠိဖိတဖၣ်အသးကမၢကမၣ်, သးလီၤကတုၤဝဲ, သးခုဒိၣ်မး ဒီးမဲၥ်ထံမဲၥ်နိလီၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
နံၣ်ယိၣ်ဒဲရှါဝ့ၢ်ဖိအံၤ မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွၥ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် တဘၣ်လိၥ်ဘၣ်စးအဃိ ဒူၣ်ဖိထၢဖိအါမး ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီဝဲဒၣ်ဒီး ခီလ့ၣ်ကၠိအတၢ်လၢၥ်ဘူၣ်လၢၥ်စ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤတၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လဲလိၥ်ကွံၥ် ဝ့ၢ်ဖိအံၤတၢ်အိၣ်အသးဆူ တၢ်ဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ် လၢပှၤတစိၤဘၣ်တစိၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးပှၤမၤဘူၣ်တၢ်တဖၣ် မုၢ်လၢ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်အံၤ ကမၤဘျုးမၤဖှိၣ် ခ့ခါဒူၣ်ဖိထၢဖိတဖၣ်အဂီၢ် တကးဒံးဘၣ် ကကွဲန့ၢ်ဒီး, ကကဲထီၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါလၢ ပှၤဂုၤပှၤဂၤတဖၣ် ဒ်သိးကဟဲအိၣ်ဟဲဆိးဝဲလၢဝ့ၢ်ဖိအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်စိဝဲဒၣ် လၢအတၢ်သးအိၣ်ဟ့ၣ်မၤစၢၤတၢ်အံၤ ကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအသီတဖၣ်, ဂံၢ်ဘါဒီးတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤအသီတဖၣ်, ခါဆူညါတၢ်လီၤဆီလၢဝ့ၢ်ဖိအံၤအဂီၢ်လီၤ.
ကစၢ်ယွၤအဲၣ်ဒိး အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်လၢကအိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ညီတၢ်, တမ့ၢ်ထဲလၢ ကအံးထွဲကွၢ်ထွဲလီၤ အတၢ်လိၣ်ဒၣ်ဝဲဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်တဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီ ကထံၣ်စိစ့ၢ်ကီးခါဆူညါသီသံၣ်ဘှဲလၢ ပှၤလၢအဃၢၤလၢအဘၣ်ဂဲၤလိၥ်တၢ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.ကစၢ်ယွၤအတၢ်နဲၣ်ကျဲ မ့ၢ်တၢ်ပာ်ဖျါဆှံဆှံ လၢ…
တၢ်သးကညီၤလဲၤတလၢကွံာ် တၢ်အခၣ်
ဖဲတိာ်ဖးထီခံဖျၢၣ် “World Trade Center”လီၤတကူၢ် ဖဲလါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၁၁ သီ, ၂၀၀၁ အနံၣ်န့ၣ်, ကရၢး ရိဒရံၣ်ကၠဲး(Greg Rodriguez) သံစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤအလ့ၢ်အက့တဖၣ်အကျါလီၤ. အဝဲအမိၢ် ဖံလ့း(စ) (Phyllis)ဒီးအပၢ်, မိၢ်ပၢ်ခံဂၤ သူၣ်အုးသးအုးအဃိ, အဝဲသ့ၣ်ဆိကမိၣ်လီၤတံၢ်ဝဲလၢ ကမၤဆၢက့ၤ တၢ်ဒုးလၢအလီၤပျံၤနးမး ဒ်သိးန့ၣ် ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၀၂ အနံၣ်န့ၣ်, မိၢ်ဖံလ့း(စ) ထံၣ်လိာ်သးဒီး အ့ခၠၢၣ် အၢ-ဝ့ဖၢၣ်(Aicha el-Wafe)လၢအမ့ၢ် ပှၤမၤစၢၤ ပှၤကမၤဟးဂီၤတိာ်ဖးထီခံဖျၢၣ်အံၤ အမိၢ်လီၤ. မိၢ်ဖံလ့း(စ) န့ၣ်စံးဝဲ “အဝဲသုးဘူးဆူ မိၢ်တဂၤန့ၣ် အိၣ်, တယၢ်ထီၣ်အစုခံခီ, ဖိးဟုလိာ်သး ဒီးဟီၣ်ဝဲ... အ့ခၠၢၣ် ဒီးယၤ, ပျံၤတဃာ်တဘိ စၢကဝီၤပှၤတကီၢ်ခါ... ပဝဲးခံဂၤလၢာ် ပသးဘၣ်ဒိလၢ ပဖိခွါတဖၣ်အဃိလီၤ”.
ဖံလ့း(စ) ထံၣ်လိာ်သးဒီး အ့ခၠၢၣ်လၢ တၢ်သးဆါဒီးတၢ်သးအုးဒ်သိးလိာ်သးအပူၤလီၤ. ဖံလ့း(စ) နာ်ဝဲလၢ တၢ်သးအိၣ်တပျုာ်တပျီၤလၢ အဖိခွါဘၣ်သံအဃိ မ့ၢ်တၢ်လၢအကြၢးဝဲဘၣ်ဆၣ်, မၤဘျါအဝဲအတၢ်သးဘၣ်ဒိဆါတန့ၢ်ဘၣ်…
တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ကျဲလၢအလိၤဝဲဘၣ်ဝဲတဖၣ်
မတၤတဂၤမးကနၥ်လၢ ၦၤဘြၣ်စ့(လ)ဖိ( Brazilian)လၢအအိၣ် ၁၆ နံၣ်လၢအမ့ၢ် ဖံးလံး(စ) ကဲးစတၣ်ဘိၣ် (Felipe Gustavo)ကကဲထီၣ် “ၦၤအမံၤဟူသၣ်ဖျါကတၢၢ်လၢ တၢ်ဒိး စက့း(ထ)(skateboarder) လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်”အံၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲအပၢ်နၥ်လၢ အဖိခွါအံၤ လိၣ်ဘၣ် တၢ်ကလူၤပိၥ်ထွဲ အတၢ်မံမီၢ်အခံ လၢကကဲထီၣ် ၦၤစဲၣ်နီး လၢ တၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲသ့ၣ်အကျိၣ်အစ့တအိၣ်ဘၣ်. လၢတၢ်အံၤအဃိ, ပၢ်အံၤဆါကွံၥ်အသိလ့ၣ် ဒီးကိးထီၣ် အဖိခွါဆူ တၢ်ကလဲၤဆှၢအီၤလၢ ထဲၣ်ဖၣ်ဟဲ(န) (Tampa Am)တၢ်သတြီၤစက့း(ထ)အလီၢ် လၢကီၢ်စဲၢ်ဖလီရံၣ်ဒၣ်(Florida) လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါန့ၣ်လီၤ. မတၤတဂၤမး တနၢ်ဟူအဝဲအဂ့ၢ်အကျိၤ တုၤဒၣ်လဲၥ်လၢခံအဟဲဖျါထီၣ်လၢ အမၤနၢၤတၢ်တစုန့ၣ်ဘၣ်. ဒီးတၢ်မၤနၢၤအံၤ စိၥ်ကွံၥ်ဖျိးအီၤဆူ တၢ်မၤန့ၢ် တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူလၢ အလီၤကမၢကမၣ်တမံၤန့ၣ်လီၤ.
ကဲးစတၣ်ဘိၣ်အပၢ် အိၣ်ဒီး သးအတၢ်သ့ၣ်ညါ ဒ်သိးကထံၣ်အဖိခွါ အသးဒီး အတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်န့ၣ်လီၤ. ကဲးစတၣ်ဘိၣ်စံးဝဲလၢ “ဖဲယကဲထီၣ် ပၢ်တဂၤ, ယဆၢကဲထီၣ်ယဲထဲဒၣ် ယဲၢ်မျးကယၤ ဒ်လၢယပၢ်မၤဘၣ်တၢ်လၢယဂီၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
လံၥ်ကတိၤဒိပၥ်ဖျါထီၣ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢအအိၣ်လၢ မိၢ်ပၢ်တဖၣ် ဒ်သိး ကမၤစၢၤအဖိ…
ဒီဟံၣ်ညါ
ကၠ့(မ) (James) ကူကၤဃၥ်ဆ့ဖျီၣ်ခံတိၤပျ့, ဟးဒီးခီဃီၤ ဃိၥ်အတၢ်ဂဲၤလိၥ်နီၢ်ခိတၢ်ဟူးဂဲၤလီၢ် (Gym) ဒီးစံၣ်လီၤဆူရ့ၣ်ကီၣ်လၢ တၢ်စိၥ်ဆူအံၤဆူန့ၣ်န့ၢ်ဒီးညီအပူၤ, ဖဲၦၤဃိၥ်ဖိအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်ဘျၢအီထံအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကၠ့(မ) ဖဲအနၢ်ဟူဝဲလၢ အဖိမုၣ် ဘြ့းတနံၣ် (Brittany မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး ၦၤဃိၥ်ဖိ) ဒိးဘျၢအသးလၢထံ တနံၤဃီ ဖဲရ့ၣ်ကီၣ်တခါအံၤအပူၤန့ၣ်, ကၠ့(မ) အတၢ်သးခုဒိၣ်ထီၣ်န့ၢ်အလီၢ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဒီဖိပၢ် ခံဂၤ သ့ၣ်ညါထီၣ် တၢ်မၤအသးတဖၣ်န့ၣ်, ၦၤမၤတၢ်ဖိ ဖဲဃိၥ်ပူၤတဖၣ်ဒၣ်လဲၥ် အသူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤထီၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်စံးဝဲ “ၦၤလၢအမဲၥ်ထံတယွၤန့ၣ် တအိၣ်ဝဲဘၣ်” လီၤ. အါနံၣ်အါလါလၢဃိၥ်အပူၤဂ့ၤ, အချၢဂ့ၤ ဘြ့းတနံၣ် ဒီးအပၢ် ခံဂၤလိၥ် အဲၣ်ဒိးယွၤအတၢ်ပျၢ်တၢ်ကမၣ်လီၤ. ဒီးကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်အိၣ်မူအသီ တဘျီဃီ ဒ်သိးသိးလီၤ.
လံၥ်စီဆှံ ပၥ်ဖျါတၢ်မၤသးလၢ ဃိၥ်ပူၤအဂၤတခါလီၤ. တဘျီအံၤ မ့ၢ် ၦၤပၢၤဃိၥ်တဂၤ, ဖဲယ့ၣ်ၡူးအတၢ်အဲၣ် ဆီတလဲဟံၣ်ဒူၣ်ဒီတဒူၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲဟီၣ်ခိၣ်ဟူး ဖးဒိၣ်တခါ တရုၤဃိၥ်ဝံၤန့ၣ် “ဃိၥ်အပဲတြီၤတဖၣ် အိးထီၣ်သး” စီၤပီလူးဒီး စီၤစံလၤ တဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ဘၣ်, အိၣ်ဒၣ်…
အံးကွၢ်လိၥ်သးတဂၤဒီးတဂၤ
ဟိၣ်စ့(Jose), ၦၤ ၇၇ နံၣ် သရၣ်သိၣ်လိတၢ်လၢ ၦၤဂၤခၢၣ်စးတဂၤ, အိၣ်ဆိးလၢအသိလ့ၣ်ပူၤန့ၣ်, အိၣ် ၈ နံၣ်လံလီၤ. ကိးနံၤဒဲး, ၦၤသးၦၢ်အံၤ မံလၢအသိလ့ၣ် ၁၉၉၇ Ford Thunderbird LX အပူၤ, ဒီးကွၢ်စူၣ်ကယၥ်သိလ့ၣ်အဘဲၢ်ထြံၣ် (Car battery)လီၤတံၢ် မ့ၢ်လၢတၢ်အံၤ မၤၦဲၤ အခီၣ်ဖၠူၣ်ထၢၣ်(computer) ဂံၢ်ဘါလၢ ဟိၣ်စ့အတၢ်မၤအဂီၢ်ဃိလီၤ. လၢတၢ်သူကျိၣ်စ့ လၢတၢ်အိၣ်လီၢ်အဂီၢ်, ဟိၣ်စ့ ဆှၢလီၤအကျိၣ်စ့ဆူအၦၤဟံၣ်ဖိဃိဖိလၢအတၢ်လိၣ်ဒိၣ်အါန့ၢ်အီၤ လၢကီၢ်မဲးကစံၣ်ကိၣ်(Mexico)အပူၤလီၤ. ကိးဂီၤဒဲး, ပျဲၢ်တဂၤထံၣ်အီၤလၢ ဃုကမူၢ်ခွဲးခွးတၢ်အဃိ စံးဝဲ “ယသးပူၤဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢ လိၣ်လၢ ယကဘၣ်မၤတၢ် တမံၤမံၤလံလီၤ”. အဃိ, ပျဲၢ်အံၤစးထီၣ်မၤ တၢ်ဃုစ့ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤန့ၣ်, စှၤနွံပူၤကွံၥ်ဒီး အဝဲဟ့ၣ်လီၤက့ၤဟိၣ်စ့လၢ ကမၤစၢၤအီၤ ဒ်သိးကအိၣ်ဆိးလၢဟံၣ်ပူၤလီၤ.
ခီဖျိယွၤကလုၢ်ကထါန့ၣ် ပဘၣ်တၢ်နဲၣ်ၦၤ တဘျီဝံၤတဘျီလၢ ပကအံးထွဲ ကွၢ်ထွဲလိၥ်ပသးတဂၤဒီးတဂၤလီၤ. တဘျီတခီၣ်န့ၣ် ပကထံၣ်ပျံထီၣ် ပနီၢ်ကစၢ်ပတၢ်ကိၢ်တၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအကီလီၤ. ဝံစကၤရယၤ သိၣ်သီက့ၤ ၦၤအံၣ်စရ့လးဖိလၢ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ယွၤ မ့တမ့ၢ်…
တမ့ၢ်လၢၤဘၣ် ၦၤဖိၣ်ဃဲဖိလၢၤဘၣ်
ကၢဘရဲယၢး (Guy Bryant) မ့ၢ်ၦၤလၢအဖိအလံၤတအိၣ်, အိၣ်ဒၣ်ထဲတဂၤဧိၤ ဒီးမၤတၢ်လၢဝ့ၢ်နယူယီး (New York) တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယၥ်ဖိသၣ်ဝဲၤကျိၤန့ၣ်လီၤ. ကိးမုၢ်နံၤ အဝဲထံၣ်ဝဲလၢ တၢ်လိၣ်နးနးကလဲၥ်လၢ မိၢ်ပၢ်လၢအဲၣ်ဒိးလုၢ်ဖိ ကွၢ်ထွဲဖိသၣ်အဃိ ဒီးဆၢတဲၥ်ဝဲကမၤတၢ်တမံၤမံၤ လၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အါန့ၣ်အနံၣ်တဆံအတီၢ်ပူၤ အဝဲကွၢ်ထွဲလုၢ်ဖိဝဲ ဖိသၣ်အဂၤ ယဲၢ်ဆံဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီ အဝဲဘၣ်ကွၢ်ထွဲဝဲ ဖိသၣ်ခွံဂၤန့ၣ်လီၤ. “တဘျီလၢ်လၢ် ယမ့ၢ်ကွၢ်လၢယခိၣ်ယဃၢၤ ယထံၣ်ဘၣ်ဖိသၣ်တဂၤ မ့တမ့ၢ် တဂၤ လိၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ဟံၣ်ဃီလၢ ကအိၣ်ကဒုဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အအံၤမ့ၢ်ဘရဲယၢၤ စံးကတိၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. “လၢနသးပူၤဒီးလၢနဟံၣ်ပူၤ တၢ်လီၢ်ဖိ မ့ၢ်အိၣ်တၢ်မၤဂ့ၤမၤစၢၤ ဖိသၣ်အတၢ်မၤအံၤ နတဘၣ်ဆိကမိၣ်တဂ့ၤ, မၤစၢ်ခီ”. ဖိသၣ်တဖၣ် လၢအဝဲကွၢ်ထွဲဝဲတဖၣ် ဒိၣ်ထီၣ် သူၣ်ထီၣ်အဟံၣ်အဃီဒၣ်0ဲတဖၣ် အိၣ်ဒီးဘရဲးယၢးအဟံၣ်ဒၢးနီၣ်ဝံာ်ခံအဃိ အဝဲသ့ၣ် ဟဲက့ၤဟးအိၣ်သကိး အီၣ်သကိးမုၢ်ဆါတၢ်အီၣ် ဖဲအိၣ်ဘှံးနံၤအကတီၢ် ယဟဲက့ၤစိၥ်ဃုၥ်ဒီး တၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘရဲယၢး ပၥ်ဖျါထီၣ် ပၢ်အတၢ်အဲၣ်ဆူ ဖိသၣ်အါဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကစၢ်ယွၤ ကလုၢ်ကထါ တဲဘၣ်ၦၤလၢ ကစၢ်ယွၤလူၤကွၢ်ဃု, ၦၤလၢဘၣ် တၢ်သးပ့ၤနီၣ်အီၤ…
တၢ်မၤဘျါက့ၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အဂီၢ်
လၢကီၢ်စလိၣ်ဘ့နံယၤအမုၢ်နုၥ်တခီ(western Slovenia)န့ၣ်, တၢ်ကူစါယါဘျါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်ခူသူၣ် တၢ်ကူစါယါဘျါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်, ဖရဲၣ်ကၠၣ် ပၣ်တ့စဲ(န)တၢ်ဆါဟံၣ်(Franja Partisan Hospital), အိၣ်ဘၢဃၥ်အသးလၢတၢ်တြီၤ လၢလီၢ်စီၤစုၤတခါအပူၤန့ၣ်လီၤ. ကယဲၢ်ၦၤမၤ တၢ်ဖိ တဖၣ် ဂီၢ်မုၢ်အိၣ်ဖဲန့ၣ် ဒီးအံးထွဲကွၢ်ထွဲ ၦၤသုးဖိအကထိတဖၣ်အကထိလၢ အဘၣ်ဒိ ဘၣ်ထံး ဖဲဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီအကတီၢ်, ဒီးဒီဆၢကတီၢ် ညါန့ၣ် ဘၣ်အိၣ်ခူသူၣ်ဝဲ ဒ်သိးနၣ်စံၣ်(Nazi )တဖၣ် သုတထံၣ်အီၤတဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ပဒ့ၣ်ဟးဆှဲးဝဲန့ၢ်လၢ နၣ်စံၣ်တဖၣ် အတၢ်ကျဲးစၢးဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်အံၤ အိၣ်တၢ်အလီၢ် အဘျီတဖၣ်အဘျီန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လီၤဆီလီၤလးဖးဒိၣ်တမံၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢအလီၤတိၢ်လီၤဆီ ဒိၣ်န့ၢ်အန့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆါဟံၣ်အံၤ (လၢအဘၣ် တၢ်သူၣ်ထီၣ် ဒီးပၢဆှၢအတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် လၢကီၢ်စလိၣ်ဘ့နံယၤၦၤပၢၢ်ဆၢထီဒါ ခူသူၣ်တၢ်တဖု) ကဟုကယၥ်အံးကွၢ်ၦၤသုးဖိတဖၣ် လၢ သကိးသိၣ်မှံၤသုးမုၢ်(Allied)ဒီး ဒုၣ်ဒါသုးမုၢ် (Axis) တဖၣ်- သုးမုၢ်လၢအဒုးလိၥ်သးခံခီလိၥ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါဟံၣ်အံၤ တူၢ်လိၥ်မုၥ် ၦၤကိးဂၤဒဲးလီၤ.
လံၥ်စီဆှံကိးဃီၤၦၤလၢ ပကမၤစၢၤ ဒ်သိးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ကဘျါက့ၤ လၢသူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤတကပၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲ အလီၢ်အိၣ်လၢ ပကဘၣ်…
တၢ်တမံၤမံၤလၢအယိာ်ဒီးပၥ်ဖှိၣ်တၢ်
အမံၣ်နၣ်(Amina)မ့ၢ် ၦၤအံၣ်ရးဖိ(Iraqi)လၢအနုၥ်လီၤအိၣ်ကီၢ်သီတဂၤ ဒီး ကၠိစဲး(Joseph) မ့ၢ်ၦၤအမဲရကၤဖိ(American)လၢအအိၣ်ဖျဲၣ်လၢ အထံကီၢ်ဒၣ်ဝဲအပူၤတဂၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်လဲၤထီၣ်တၢ်ထီဒါတခါ လၢအဘၣ်ဃးဒီးထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်, အိၣ်ဆၢညါလိၥ်သးတဂၤတခီန့ၣ်လီၤ. ပဘၣ်တၢ်သိၣ်လိ ဒီးဒုးနၥ်ၦၤလၢ ၦၤလၢအလီၤဖးလိၥ်သး လၢကလုၥ်ဒူၣ်ဒီး ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်အဃိ တဖၣ်န့ၣ် အလီၢ်တအိၣ်လၢကပၢၤဃၥ် တၢ်သူၣ်ဟ့သးဟ့လိၥ်သးဒီးအီၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲၦၤမၢတၢထီၣ်တၢလီၤတၢ်စှၤဂၤတဖု လဲၤကတိၤဆိတၢ်ရၢၢ်ရၢၢ်စၢၢ်စၢၢ်ဒီး ကၠိစဲး, ဒီးကျဲးစၢးဆူးထီၣ်ကွံၥ်အဆ့ကၤ လၢမ့ၣ်အူအခါ, အမံၣ်နၣ် ဃ့ၢ်သဖှိဒီး ဒီတဒၢအီၤန့ၣ်လီၤ. ကၠိစဲး တဲဘၣ် ၦၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်တဂၤ ဒ်အံၤ “ဒ်ပမ့ၢ်ၦၤကူၦၤကညီ အသိး ယတဆိၣ်ကမိၣ်လၢ ပတၢ်ထံၣ်လီၤဖးလိၥ်သးအံၤ ဆူညါ ကအိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ဒီး, တၢ်မၤအသးခဲအံၤ လီၤဂၥ်ဒ် တၢ်အကတီၢ်ညီနုၢ်တကတီၢ် ဖဲပစံး ‘တၢ်တဘၣ်လိၥ်ဘၣ်စးအကတီၢ်’ အသိးန့ၣ်လီၤ”. တၢ်တမံၤမံၤလၢ အယိာ်န့ၢ် ထံဂ့ၢ် ကီၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ် ပၥ်ဖှိၣ် အမံၣ်နၣ် ဒီးကၠိစဲး တပူၤဃီန့ၣ်လီၤ.
ညီနုၥ်တဂၤဒီးတဂၤ ပအိၣ်ဒီး တၢ်သးတလီၤပလိၥ်နီၢ်နီၢ်တဖၣ်, တၢ်လီၤဆီ လိၥ်သးအဒိၣ်အမုၢ် လၢပတကနၣ် တသ့တန့ၢ်တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်အမ့ၢ်အတီ လၢအယိာ်န့ၢ်အန့ၣ်…
တၢ်ကနိလၢအဆူၣ်ဒိၣ်မး
ဖဲ ၁၈၉၆ နံၣ်အခါ, ၦၤဆှၣ်ထံဆှၣ်ကီၢ်, အမံၤလၢ ခါ(လ)အဲးကလံၣ်(Carl Akely)န့ၣ် လဲၤတုၤဝဲဆူ ကီၢ်အံၣ်သံၣ်ယိပံယၤ (Ethiopia) အတၢ်လီၢ်စိၤစုၤတတီၤ, ဒီးဘၣ်တၢ်လူၤအီၤလၢ ခ့ဘှ့တဒု လၢအတယၢၢ်အိၣ်အပီၣ် ၈၀ န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် နီၣ်က့ၤဝဲ ခ့ဘှ့အတၢ်စံၣ်ၦီၤလၢအလိၤ ဒီးကျဲးစၢး ‘ အ့ၣ်အကိၥ်’န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တဘၣ်အကိၥ်ဘၣ်, မ့မ့ၢ် လဲၤဘၣ်ကွး အစုဒုၣ်အထွဲတခီလၢ အမဲလီၤပျံၤတဖၣ်လီၤ. အဝဲဒီးခ့ဘှ့တဒုအံၤ ထွၣ်တလ့ၣ် လၢမဲးခိၣ်လိၤ, ကနိလိၥ်သးနးနးဆူၣ်ဆူၣ် ဖးယံာ်န့ၣ်လီၤ. အဂံၢ်အဘါစၢ်လီၤဝဲ, ဒီးတၢ်သံကွၢ် အိၣ်ထီၣ် လၢမတၤကခီၣ်ဃၣ်အသးလၢ အဆိတဂၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ် အဂံၢ်အဘါလၢ အအိၣ်တ့ၢ်လၢခံကတၢၢ်, ဒီးပအၢသံခ့ဘှ့တဒုန့ၣ် လၢအစုယၢ်ခီ န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၢဖိစီၤပီလူးတဲနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ ပဝဲတဂၤစုၥ်စုၥ် လၢအစူၢ်က့ၤနၥ်က့ၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်သၦၢ်တၢၢ် ကဘၣ်သဂၢၢ်ဒီး ပတၢ်ကနိဒၣ်ဝဲလၢ အဆူၣ်တဖၣ်, ဖဲပသး ကလၢၢ်ဘၣ်ဒ်ပဘၣ်တၢ်ဒိၣ်ဘၢမၤနၢၤၦၤဒီး တၢ်ကလ့ပစီၦၤလၢ ပကတူၢ်ဃၣ် သးအခါန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အံၤအလီၢ်န့ၣ်, ပကဘၣ် “တြီမုၢ်ကီၤလံၢ်အတၢ်လီတၢ်ဝ့ၤ” ဒီး “ကံၢ်တူၥ်ပယီၢ်ဒ့” (အ့း ၆:၁၁,၁၄)န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ကိၥ်လီၤသးလၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်လီၤပျံၤလၢ…
မူနီၢ်နီၢ်
မ့ၢ်လၢခရံၥ်ဂဲၤထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤဝံၤ တနွံလံအဃိ, ယဖိခွါ ဝး(ထ) လၢအအိၣ်ယဲၢ်နံၣ်တဂၤ နၢ်ဟူတ့ၢ်ၦၤတဲတၢ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်အဂ့ၢ်လီၤ. ထီဘိအဝဲအိၣ်ဒီး တၢ်သံကွၢ် တဖၣ် လီၤဆီဒၣ်တၢ် အတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်လီၤ. ယနီၣ်သိလ့ၣ် ဒီးအဝဲဆ့ၣ်နီၤ သန့ၤအလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤဆူအလီၢ်ခံ အိၣ်ဖဲယလီၢ်ခံလီၤ. အဝဲ ကွၢ်စိတၢ်ဆူ ပဲတြီဖိအချၢ ဒီး အဝဲစံးဝဲ “ပါပၢ်” အိၣ်ပတုၥ်တစိၢ်ဖိလၢ ကသံကွၢ်ယၤ တၢ်သံကွၢ်အကီအခဲလီၤ. “ဖဲ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး ဒုးမူထီၣ်က့ၤၦၤန့ၣ် မ့ၢ်ပကမူအနီၢ်ကီၢ်ဧါ. မ့တမ့ၢ် မ့ၢ်ပကမူထဲလၢ ပခိၣ်အတၢ်သ့ၣ်ညါလီၤန့ၣ်ဧါ”.
တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်သံကွၢ်လၢ ပ0ဲအါဂၤပစိၥ်ဃုၥ်အီၤ ဒီးတမ့ၢ်ပတဲထီၣ်ဖျဲး ထီၣ်အီၤကဘူၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ဘၣ်. ယွၤကမၤဘျါ ပတၢ်ဆါနီၢ်နီၢ်ဧါ. ကစၢ်ကဒုးဂဲၤဆၢထၢၣ် ၦၤလၢ တၢ်သံဧါ. မ့ၢ်ကစၢ်ကမၤလၢၦဲၤအတၢ်အၢၣ်လီၤခဲလၢၥ်ဧါ.
တၢ်မၢဖိ စီၤယိၤဟၣ် ဒုးနဲၣ် ပခါဆူညါလီၤတံၢ် ဒ်“မူခိၣ်အသီဒီး ဟီၣ်ခိၣ်အသီ” လီၤ (လီၣ် ၂၁:၁). လၢဝ့ၢ်စီဆှံန့ၣ်, “ယွၤအကစၢ်ဒၣ်ဝဲ ကအိၣ်ဒီး (ၦၤ) ဒီးကကဲထီၣ် (ပ)ကစၢ်လီၤ” (:3). လၢခရံၥ်အတၢ်မၤနၢၤအဃိ တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤၦၤ…